Taitu king

kemasi Wikipedia
taituking

台東縣

taituking imaza(qudjidji a pinakeljang)
na tjaivavaw a sihu a kinapangaljan a paljavak taiwan
sicuayanga a ngadan valangaw
sepaljavak ita hici, drusa ceng kata puluq sa tjelu a qinaljan
lemingdjelj kata cavilj 台灣府卑南廳taiwanvu binan ting (1875 a cavilj)

福建台灣省臺東直隸州vutjansen taiwansen taitu zilizu (1887 a cavilj)

臺東廳taituting(1887 a cavilj)

臺東縣 taituking (1946 a cavilj)

sihu

-guciu

-remasudj a kilalaing takakudan a pacaqan

-qinati a hulic a sihu

-饒慶鈴(pacun ta kinciu na taituking)

-taitu kingsihu

-taituking gikai

pulingetjan nua kadjunangan 3515.2526km²
kinamamamawan tua vavavan nua gadu alu taiday a maru vavavan tadjekuacan (800 m)
caucau

-pipenuljatan na caucau

-papu ngadan tjai sangasangas

-mavalidan

-drusa puluq sa ita kudrav sa sepatj kuzulj sa siva taiday sa alu puluq sa tjelu a caucau(214,983)(2021 a cavilj kata drusa a qiljas)

-masansimuluq sa siva

-unem puluq sa ita a caucau/km² (61.16/km²)

pukeljang a venecikan na takakudan a umaq a sihu 10014
tjuljivar ta guan kalingu king, akaw king, takaw king

taituking (pinaywanan:valangaw;pinairangan:Tâi-tang-kuān;nginaingayngan:Thòi-tûng-yen)avan angata ca king nua i taiwan. imaza i pasakacedas a navalj tua taiwan, izua tu 3515.2526 km² a pulingetjan nua kadjunangan. a qacavan masantjelulj a king i taiwan tja kedri ta i kalingu katua nantu (南投). aza taitu hichi avan tjalja tjuruvuan a caucau i pasakacedas i taituking. ljakua malua a caucau ika napapamapamaw a kinaqepu, aza mareka caucau sedjelja i taitu hichi, aicu i taituking a kadjunangan pasamaza tua peihuikuisiyen a navalj, a i tjaikacedas mavan a taipingyan (ljavek a viliping), a i navalj katua i kaledep mavan anga a ljaviljaving a gadugaduan i vecekadan tua taiwan kata akaw, takau uta. i viri nakidjekec tua kalingu , izua liaw tjinaula na sicuayan a nemanga.

taituking imaza a kalevelevan semezan tu kemaledeledev. lja aicu i imaza nakitangez tua gadu kata pasacemedas nakicevung ta ljavek, avan sinan pazangal a racev saka liaw a ika kinapalak laulju a kadjunangan. ljaki ginitjegit drinasy a ciqaw kudamunu a qamuljumulju, ucia, pangudralj, kingtjang katua yulizu, na masan tjalja pungadangadan i taiwan.

aza pakata zuku imaza, izua tjaisangasan a kacalisian angata, au aza zuma sikataqaljan avan angata aza i tu taiday sa lima puluq a cavilj naza patjavat a mamaza a mareka aljak anga. aza tjalja sangasangasan a pairang kemasi vudjan(福建) i ciuku, ka kumintang sihu sekaumalj kemasi ciuku sema i taihuk, izua sivitai kata tacemekeljan niamadju semanumaq ta kakaizuanan na gaisiuzing a qinaljan sa paseqeljing. saka izua a namaluyuc kemasi kaledep sekaumalj pinitjay vililjan a baci (八七) a zinaljuman (ka 1959 a cavilj). au izua ngaingai a kaizua kemasi ljudiw(六堆) i akaw. ayatua aravac a zukuan imaza maqepuqepu, tucu taituking masan temalidu aravac a kakudanan a siakai.

pakata siakai a kinsic tjapacunan, temalem a sinan pazangal nua i taituking.[1] aza sikilacevan tjalja kerivan tauta za kinaikacauan a nasi tjalja rikitjan imaza i taiwan, aicu a kiningkiu, sualapen a nakuyangata a kinaizuanan a kadjunangan, avan za pakata tima nadjemadjase a kanri nucu a qinaljan a tjalja qacavan a pacugan, avan nu ika mirazek setjauvililj tua maljeqaljan. djalepan namaitucu, ljakua situcutucuan a cavilj kisamulja a sihu paljazua ta remayurangan kinsic, aicu sinivarung a sengesengan siqiyaw ta tjuruvu a caucau kivanvang a semamaza.

taitu

kadjunangan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

taituking imaza i pasakacedas a navalj tua taiwan, izua tu 3515.2526 km² a pulingetjan nua kadjunangan. a qacavan masantjelulj a king i taiwan tja kedri ta i kalingu katua nantu. a i tjaikacedas mavan a taipingyan (ljavek a viliping), a i navalj katua i kaledep mavan anga a ljaviljaving a gadugaduan i vecekadan tua taiwan kata akaw, takau uta. i viri a pasaljaviljavi tua bulasanke a gadu, luntian a gadu kata ljavek a gadugauan a nakidjekec tua kalingu. maka ljaviljaving ta ljavek tu 176 km, masan tjaljaladruqan a king i taiwan.

aicu a kadjunangan imaza na masan a gadugaduan i vecekadan tua taiwan, kalinku a sema taitu sevesevec a lizulizuk, vudavudas a laviing pakata binan a pana, ljavek a gadugauan kata taiyun(泰源) a malikeljung a kadjunangan. izua binan pana, djipun pana, likavung pana, kanalun pana, tjavualji pana kata mawuku pana, au binan pana masan tjaljaqacavan i taituking, kemasi a gadugaduan i vecekadan tua taiwan i  akana binan gaduan i pasakacedasan, tu 84.35 km. seqaljudj pasa ta pitju a qinaljan. saka aicu pana a pulingetjan nua kadjunangan tu 1,603 km², avan a tjalja sipazangazangalan a sitalem tua lami.

pakata mirazek a hisiu[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

hisiu i taituking[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

aicu a vaquan a ljaljevavavan tua kasiya.

aza hisiu i taituking izua canping hisiu, cesan hisiu, guansan hisiu, shikanu hisiu, luliaw hisiu, binan hisiu kata djipun hisiu. au binan hisiu avan tjaljqacavan, aza guansan hisiu masan sikamasanmusalj.

ka 1867 a cavilj, tia pepuzuku i canping guan tucu i taituking, tiamadju na lemingdjelj ta hisiu,lemakac ta na seken pana a zaljum sasi sitalem tua lami pasa a canping kata cenkung a kadjunangan. izua tu sepatj puluq sa unem a hisiu i canping mula. sedjelja i qinaljan a na kisamalaing a cukulu ta hisiu. ka 1966 a cavilj, taiwan sihu suylicy a sivarung a semananguaq tua canping hisiu. sa kemasi 1971 a cavilj mata 1974 a cavilj, pacacurucuruing a kana hisiu, au lemingdjelj ta sinitaladjan ta zaljum i suimudin(水母丁) a pana pasanavalj a qinaljan. izua a veljeng tu 25 maru tadjekuacan, aicu a zaljum a suimudin kemasi qetjung a tjayquvulj tua maruqalu a suimudin. au tjevuta i tua

masansimuluq sa ita a djalanan i taiwan, sa gemadugaduan pasa navalj a ljitaladj tua canping a pana.

ka 1878 a cavalj kemasi tjiusiw patjavat ta mamaza a caucau ti 陳和枝 kata tapuluq sa unem a caucau, kaqepui a semananguaq ta hisiu i cesan, tjemabeku ta zaljum kemasi binan a pana, avan sitalem tua lami. tucu aza hisiu pinakakudan i cesan tinevelj a drusa hiciu kata tapuluq tjaljakuljay a hisiu, saka lemingdjelj tua ita a tjabeku, penenetj tua kikay a umaq kata papapiljiq tua tjakakudralan a qacilay a puzaljuman.

aza binan hisiu avan angata tjaljaqacan a hisiu i pasakacedas i taiwan. ka 1898 a cavilj liningdjelj na dripung, au ka 1936 a cavilj mumaljem semananguaq. ka 1941 a cavilj a qemacuvung tua sengesengan, izua tjuruvu a pairang patjavat semamaza a qemuma ta kadjunangan. aza tinalem a cam a pulingetjan nua kadjunangan kemasi 600 marutarauljan mapazulju tu 2,423 marutarauljan. aza zaljum a binan hisiu kemasi binan pana, tu siva km, izua puluq sa tjelu a sevesevec a hisiu, au aza inalangan matu karuc.

ka 1899 a cavilj aza i djipun kata zinhe(建和) a sika taqaljan i lizu pasa tua likavung pana kata djipun pana, marepusaladj a lemindjelj tua hisiu masan djipun hisiu, saka ita cavilj a qinacuvungan, kemasi djipun pana a pasaviri ljavaing kilakac zaljum. pasa hung (洪) lima a tjakuljay a hisiu, au papirazeken na djipun, izua sepatj a tjaljakuljay a hisiu a sangasangasan mihe hisiu pasa djipun pana a pasanavalj ljavaing i tjavualji, au kata tjaisangas a djipun hisiu masan djipun hisiu. ljakua aicu tjaisangas a djipun hisiu pavalitan ta siqivuan tu masanmusalj mihe hisiu.

ka 1907 a cavilj, aza pirang kemasi kaledep sema pasakacedas a kemangekang, sa tjemabeku ta zaljum kemasi binan hisiu au lemindjelj lilung(里壟) hisiu, a maqati sitalem tua lami a kadjunangan izua tu tjelu puluq marutarauljan. ulja aza izua angata a pirang lukalivu kata kacalisian, kadrusanga cavilj sualapen sa pavaliten tua lilung hisiu. ka kailikuz 1915 a cavilj na ripun a djiday, aza ripun sihu patagitagilj a gindjiw kanri tua kacalisian, au meliaw a kemasi tjuzuma patjavat ta mamaza a caucau. ka 1923 a cavilj lemindjelj ta lilung dantay hisiu, ka 1941 a cavilj pavalitan ta guansan suyli qinepu. ka 1948 a cavilj lemindjelj ta guansan hisiu, semananguaq ta binan pana lja rikitj tu djaljaw a siqaljudjan. ka 1958 a cavilj qacuvungan a sengesengan, a laruqan 17 km, puluq pitju a tjakuljay a hisiu,aza inalangan matu karu pinakakudan,aza quma a pulingetjan nua kadjunangan 2,874 marutarauljan, a qacavan masanmusalj a hisiu i pasakacedas a taiwan.

kemasi 1953 a cavilj mata 1957 a cavilj lemindjelj tua shikanu hisiu, satjemabeku ta zaljum kemasi luliaw(鹿寮) pana pasa navalj ljavaing, sitalem tua lami i maka kalinku a sema taitu sevesevec a lizulizuk pasavilj. izua a naitjumalji a hisiu i shikanu avan luliaw hisiu, ulja a sitaladjan na zaljum izua za djineqis a kinapalak a munday,  sa kemasi 1970 a cavilj aza siljtaladj a zaljum kata shikanu hisiu mamaw a tjabeku. ljakua ika tjezua a zaljum imaza, aza i shikanu hisiu amin za ita tjakuljay a hisiu izuangata segaljugaljutj a zaljum, azazuma tjakuljay a hisiu a ika namakeljang, saka aza masan nemelj a tjakuljay a hisiu avan zua sinsekez, mata 1995 a cavilj mumalj semananguaq a qemacuvung tua sengesengan.

cinalivatan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

i tua uranda kata sipanya djiday[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

ka djinadjas a taiwan na uranda djiday, aza uranda dungindu(東印度) a kuba lemanda a liaw king imaza kacedasan, au 1637 a cavilj drusa qiljas sauing tu paljilji taza na djemadjas ta sengesengan a kamakama. ka 1642 a cavilj djadjasen i kacedasan, izua sividay i binan kata dakangku(大港口). ka 1644 a cavaij, dungindu a kuba lemingdjelj i binan qinaljan ta huyicy, masan kanri a kemasi kalingu kata valangaw, ljakua amin kemasi yuli a kalingu pasa tjacuqu pana i taitu.

cinting a djiday[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

ka dungnin a djiday( aza mincen 明鄭 sihu i pasanavlj tua taiwan) neka tjavavaw a kamakama a kanri semamaza. ka tjasangas a cintin a djiday, izua tjara puluq a qinaljan papavayan ta nanguwaq lja kisaseljan tu masan niamadju a caucau, ljakua kaivilj izua zuyikwi (朱一貴) marivu, aza cintin sihu qivu tu dikinay a matua na kacalisian a kadjunangan mata itaiday a cavilj. aicu tideq amin mapulju a pairang mabinan, kasiwtu, cenkungaw, ily kata sincen (’inamizukuan: sudadatan) a qemuljic.

lja nusekuya sana kauvu a kinakadjunangan kata ika pasu madjulu pakata varukur i ljavek. katjaisangas a 1850 a cavilj, taituking sinan ika mirazek, au amin za kemasi rusung a caucau,tja tjuruvu a caucau marekutj a vaik a makacedas a kadjunangan, mata 1874 a cavilj, izua makaqeci kata ljukiu(琉球) a sikataqalljan a rikishi, ma pavalitan aicu a munday. ka cinting sihu linlingen aza tjavavaw a kamakama ti沈葆楨 kamangetjez a ciuku vutjan (福建) a sema cemedas a qemulic ta kadjunangan, saka kemasi gadugaduan i vecekadan tua taiwan i pasakacedas, tucu i pasanavalj a yilanking, kalingu, taituking patje tua sinevaudjan kata i pasakacedas tua ljaviljaving a vangecul, sipavecik pabinanting pakata taiwanvu(台灣府), sa lemindjelj a ting  tucu a taitu hichi. lja pazangal a linraku pakata cing ting sihu i kaledep kata qinaljan i kacedas. saka ti 沈葆楨 seman djalan pasa kacedas a kadjunangan.

au ka izua djalan tjuruvu a caucau kemasi vutjan ljivavaw ta varukur a semamaza i valangaw, sa aicu a  bausang(寶桑) a mula avan sangasangasan a kinaizuanan nua pairang. ka 1886 a cavilj, taiwan masan a sen(省), au pavalitan a binanting tua taitucelizu (臺東直隸州), au aza 州治 lemidjelj i kalingu a ruisui qinaljan, saka za kamayan binanting lemindjelj tua zutung (州同), sa lemindjelj tua zupan(州判) i kalingu a minatu. au sini varung angata tjelu a kinapangaljan a paljavak, ljakua izua大莊rivuan (pairang kata pepu zukua rivuan a rikishi) , sa nakuyakuya pakata 州治, sa icu a 州治 avan angata pini binan.

ripun a djiday[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

ka 1895 a cavilj, pakata sinanpapasusuan a maguan a vecik, taiwan siveciq sasipavay ta ripun. ka pitju qiljas tjelu qadaw pasekeljang ta《地方官假官制制定件》, aicu sini varung aza i cinting sihu a vu(府) pavalitan tua king, au kata citing(支廳), saka taitucelizu ljateku masan ta citing mamaw kata citing i kaledep. au sini varung tu lemindjelj tua taituciting i tainanking. ljakua ripun sihu inika nakanri a pasakacedas a navalj kata vecekadan tua taiwan, mata alu qiljas pavalit tainan mincencebu(民政支部) taiducucansu. ka 1896 a cavilj a sepatj qiljas, ripun sihu avan zuanga kanri tua i  cemedasan a kadjunangan, au ka 1897 a cavilj unem qiljas lemindjelj a taiduciting nasetainanking, saka taitucelizu a sini varung lemindjelj tjelu a kinapangaljan a paljavak, izua binan (tucu masan taiduking ika cesan kata guansan), suiwi(tucu kemasi i pasanavalj nua sufung a guan kata cesan saka guansan), kata cilay (tucu na i kalingu pasaviri a sufung) kakudan a gimeng. ka 1898 a cavilj unem qiljas, sualapen a kakudan a gimeng. saka alu qiljas lemindjelj tua kalingu minatu cucansu, aicu kanri ta kemasi pasaviri nua ruisui qinaljan. ka 1900 a cavilj lima qiljas, au lemindjelj tua cenkungaw(tucu i cenkung, dunghe kata canping), buseke(tucu i ily kata vuli), kata binan a cucansu. ka 1901 a cavilj unem qiljas, aza binan cucansu ceviqen a zuma palangwi cucansu(tucu i tjavuali kata daibu). 

ka 1901 a cavilj tapuluq sa ita qiljas, aicu pakata qinaljan a pavaliten a sirasudjan, cucansu pavalitan tua citing. au izua kalingu minatu, buseke, cenkungaw kata palangwi masan sepatj a citing. ka 1909 a cavilj tapuluq qiljas, kalingu minatu kata buseke citing piliqen sa lemindjelj tua kalingu minatu ting. ka 1915 a cavilj, tucu i cesan, guansan kata luye guan lemindjelj tua lilungciting(里巄支廳). ka 1920 a cavij, lilungciting qepuing pasa ta taidu citing, sa cenkungaw kata palangwi citing pavalitan a ngadan tua sinkang kata daibu citing. ka 1931 a cavilj, taiduciting pakilingdjelem tua lilungciting. ka 1937 a cavilj, aza daibuciting kata taiduciting qepuing ta i taidudjin. sa lilungciting kata sinkang citing pavalitan a ngdan tu guansandjin kata sinkangdjin.

kapuamin a maqaqeci[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

ka 1945 a cavilj puluq qiljas 25 qadaw, tjuka minku sihu djemadjas i taihuku. ka tapuluq sa ita qiljas unem qadaw lemindjelj tua taiduking接管委會. au ka 1946 a cavilj ita qiljas tapuluq sa drusa lemindjelj tua taiduking patjeljatucu, aza guansandjin, taidudjin kata sinkangdjin pavalitan tua king. au taiducen, a pitje vililan anga a cavilj a ripun a djiday, taidudje(臺東街) qepuing ta i binanzuang(卑南庄), saka kapuamin a maqaqeci, aza binanzuang kata taidudjin a kacalisian a kadjunangan qepuing a binan qinaljan, saka taidudje pavalitan tua taiducen. ka sepatj qiljas ita qadaw, shikanu, guansan, tjavuali kata daibu a gadugaduan cineviqe a yaping, haydan, kanalun, daren masan a kacalisian a qinaljan. au unem qiljas ita qadaw, lemindjelj tua zuma kacalisian a qinaljan i tamazatu. mamaw a cavilj, aza sinkang qinaljan paljavavaven masan cenkungcen, guansan qinaljan paljavavaven masan lilungcen, dulan qinaljan pavalitan tua vavukud qinaljan. au tapuluq sa ita qiljas, kanalun qinaljan pavalitan qepuing a tjavuali, au kanalun pavalitan ngadan masan tjisan(金山). ka 1947 a cavilj, tamazatu masan lanyu aya. ka 1948 a cavilj drusa qiljas, sualapen aza tjelu a king, au a guan pavalitan masan a king. ka 1949 a cavilj tjelu qiljas, lemindjelj tua dungvungcisu(東峰區署) i lilungcen, kanri tua lima a kacalisian a qinaljan mata 1951 a cavilj sepatj qiljas qulipen. ka 1954 a cavilj, lilungcen pavalitan ta guansancen. ka 1958 a cavilj, tjisan pavalitan tua djinvung. ka 1974 a cavilj puluq qiljas, taiducen qepuing a pasa binan qinaljan masan mula. au ka 1976 a cavilj ita qiljas ita qadaw, taiducen pavalitan masan taidu hichi.

kinapangaljan a paljavak[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

remasudj a kilalaing ta kakudan a sihu taitu kingsihu binan ting→

taitu zilizuzizu→

taitu chitingcan→

taitu tingcan→

taituking kinciu (tucu)

qinati a hulic a sihu taituking gikai
kinapangaljan a paljavak
hichi kidjekec a king taitu hichi
ceng cenkungcengguansanceng
guan binandaibutjavualjivavukudcanping

shikanucesankasiwtu

na kacalisian a guan yanpinghayduan

darendjinvungtamazatu

caucau[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

lja taituking tja kigalju a mirazek, au mavan padjengi tjaljaliaw aza na sicuacuayan a nemanemanga imaza. izua 30% a kacalisiyan, amizuku, puyuma zuku, rukai zuku, paiwan zuku kata tau zuku, avan angata tjalja tjuruvuan a kacalisian pakata king i taiwan.

izua tu drusa puluq sa ita kudraw a caucau, 60 caucau/km², avan nangata tjalja kerian a king imaza i taiwan a caucau. saka ta tjalja kerian a caucau aza kinapangaljan a paljavak a sangasangasan kata masanmusalj. aicu a caucau i taituking tjakedri ta i cangwa hici a caucau.

· tjaliaw ta puluq kudraw a caucau: taitu hici

· tapuluq kudraw mata drusa kudraw a caucau: bianan, cenkungceng, tjauvali.

· lima kuzulj mata ita kudraw a caucau: guansanceng, vavukud, cesan, shikanu, canping, daibu, tamazatu.

· tjakedri ta lima kuzulj a caucau: hayduan, kasiwtu, djinvung, yanping, daren.

caucau a mapavalitan i taiduking

· ljemeqaca:neka

· mirazek:tamazatu

· ika pasekakezeng:kasiwtu

· sisekez:neka

· mekedri:taitu hici、djinvung、cesan、binan、tjauvali、yanping

· selapay mekedri:vavukud、guansanceng、shikanu、daren、aydan、canping、cenkung、daibu

ngadan a

mula/cen

pulingetjan nua

kadjunangan (km²)

mula talingan caucau mapavalitan mavalidan a caucau

(caucau/km²)

sasupuan na yuzeng
valangaw 109.7691 46 1,036 104,668 -91 954 950
cenkungcen 143.9939 8 187 13,498 -9 94 961
guansancen 58.7351 7 135 8,397 -4 143 956
binan 412.6871 13 301 16,953 +4 41 954
daibu 69.1454 5 97 5,703 -9 82 965
tjauvali 96.6523 9 143 10,912 +4 113 963
vavukud 210.1908 7 220 8,188 -7 39 959
canping 155.1868 6 115 6,897 -8 44 962
shikanu 89.6980 7 97 7,579 -11 84 955
cesan 82.6854 10 125 8,059 -4 97 958
kasiwtu 15.0919 3 42 4,043 +14 268 951
yanping 455.8805 5 43 3,565 +14 8 953
hayduan 880.0382 6 41 4,110 -2 5 957
daren 306.4454 6 56 3,486 -7 11 966
djinvung 380.6635 5 36 3,690 -7 10 964
tamazatu 48.3892 4 38 5,235 -7 108 952
taituking 3,515.2526 147 2,712 214,983 -130 61
cavilj caucau +:metjeruvu

-:mavekelj

(%)

1960 drusa puluq kudrav sa alu a kuzulj sa drusaiday sa pitju puluq sa drusa a caucau (208,272 a caucau)
1966 drusa puluq sa unem kudrav sa pitju a kuzulj sa tjelu a taiday sa tjelu puluq sa unem a caucau (267,336 a caucau) +28.4%
1970 drusa puluq sa siva kudrav sa ita kuzulj sa pitju a taiday sa unem puluq sa ita a caucau (291,761 a caucau) +9.1%
1975 drusa puluq sa siva kudrav sa ita kuzulj sa itaiday sa tapuluq sa ita a caucau (291,111 a caucau) −0.2%
1980 drusa puluq sa alu kudrav sa ita kuzulj sa drusaiday sa tapuluq sa alu a caucau (281,218 a caucau) −3.4%
1985 drusa puluq sa pitju kudrav sa unem kuzulj sa tjelu a taiday sa alu puluq sa siva a caucau (276,389 a caucau) −1.7%
1990 drusa puluq sa lima kudrav sa unem kuzulj sa alu a taiday sa tjelu a caucau (256,803 a caucau) −7.1%
1995 drusa puluq sa lima kudrav sa sepatj kuzulj sa tjelu a taiday sa pitju puluq sa lima a caucau (254,375 a caucau) −0.9%
2000 drusa puluq sa sepatj kudrav sa lima kuzulj sa tjelu a taiday sa tapuluq sa drusa a caucau (245,312 a caucau) −3.6%
2005 drusa puluq sa tjelu kudrav sa lima kuzulj sa siva taiday sa lima puluq sa pitju a caucau (235,957 a caucau) −3.8%
2010 drusa puluq sa tjelu kudrav sa unem taiday sa pitju puluq sa tjelu a caucau (230,673 a caucau) −2.2%
2015 drusa puluq sa drusa kudrav sa drusa kuzulj sa sepatj taiday sa lima puluq sa drusa a caucau (222,452 a caucau) −3.6%
2020 drusa puluq sa ita kudrav sa lima kuzulj sa drusa taiday sa unem puluq sa ita a caucau (215,261 a caucau) −3.2%

patalidu a palisian[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

palisian nua hantan
masuvaqu

sinan papaljizavan tua nemangamanga umaq[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

na sihu taitu kakudanan saseqetjan ta paridiu a sicuacuayan a nanemanga umaq
kakivangavangan kakudanan na binan
na sihu taitu sikavaljudan nanguaq umaq
taituking kacalisian sinan papaljizavan tua nemangamanga umaq
na hungye sinipapukinim ta benulu a umaq
wan an kadradrungulj kakivangavangan
taitu amizuku pakata kadjunangan kakituluwan
vavukud pakata a qamuljumulju a sengsengan kakudanan umaq
taituking pakata nanemanemanga kakituluwan umaq
gaku na kukumin a cungyung sinan papaljizavan tua nemangamanga umaq
taitu pinapebulay a paridiu a kakaizuanan

sinupuan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

tucu i taitu izua ita daigaku, ita siumung sengsengan gaku, tapuluq a kaucung a gaku, ita gaku tinevelj kaucung kata kucung, drusa puluq sa drusa kucung a gaku kata siva puluq sa ita a kukumin a gaku.

sinupuan
daigaku
na sihu taitu daigaku
na sihu taitu siumung sengsengan gaku
kaucung a gaku
taitu kaucung a gaku
na vavayan kaucung a gaku i taitu
na pakata undu kaucung a gaku kitjeljc sihu taitu daigaku
na sihu taitu tatuluan ta pakata kemuda pavelid a sengsengan a gaku
na sihu guansan tatuluan ta pakata kuba kata paveli a sengsengan a gaku
na sihu cenkung tatuluan ta pakata kemuda pavelid katua nua paciqaw a sengsengan a gaku
tamazatu kaucung a gaku
kuzing kungdung tatuluan ta pakata kuba a sengsengan a gaku
kuzing yuren kaucung a gaku
pakisumalji kakituluwan a gaku kitjeljc sihu taidu daigaku

nasidjaravacan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

kisiya a djalan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

臺灣鐵路管理局 taiwan kisiya kanricy
台東線 a kisiya a djalan a cemalivat tua taiwan kemasi kalinku pasa taidu
南迴線 a kisiya a djalan a cemalivat tua taiwan i pasa navalj

kunglu[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

masansivalj a djalan i taiwan
masansivalj a yi (乙) a djalanan i taiwan
masansivalj a wu (戊) a djalanan i taiwan

kemasi caupu pasa alui

台11線 masansimuluq sa ita a djalanan i taiwan
台11乙線 masansimuluq sa ita a yi (乙) a djalanan i taiwan

kemasi binan pasa vukan(富岡)

台20線 masansika drusamuluq a djalanan i taiwan
台20甲線 masansika drusamuluq a tja(甲) djalanan i taiwan

kemasi dekaw(德高) pasa cesan(池上)

台23線 masansika drusamuluq sa tjelu a djalanan i taiwan

kemasi vuli pasa dunghe(東河)

台26線 masansi drusapuluq sa unem a dja lanan i taiwan

kemasi djanau pasa tjalesu(佳樂水), kemasi djanau pasa macaren, kemasi ljupetje a navalj pasa alui

台30線 masansika tjelumuluq a djalanan i taiwan

yucan(玉長) kunglu

縣道 vinaciqan ta djalan
縣道194號 itaiday siva puluq sa sepatj a vinaciqan
縣道198號 itaiday siva puluq sa alu a vinaciqan

basu[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

鼎東客運 basu a ding dung
國光客運 basu a ku kang
花蓮客運 basu a kalingu
普悠瑪客運 basu a puyuma

hikuki[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

台東機場 hikugiu i taituking
綠島機場 hikugiu i kasiwtu
蘭嶼機場 hikugiu i tamzatu

aicu a siayaya pakata hikugiu masan ta hikugiu na caucau, au izua malji na sivitai a hikugiu, a zihang hikugiu, i pasaviri tua taidu hichi, saka tucu izua sepatj a hikugiu i taiduking, masan tjaljaliaw a hikugiu aza king i taiwan.

sikiljaving na kiciqaw tu mizalek[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

富岡漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a vukang
成功漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a cenkung
新蘭漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a sinlan
長濱漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a canping
金樽漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a djincun
大武漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a daibu
成廣澳漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a cenkungaw
烏石鼻漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a wusebi
基翬漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a cihui (’inamizukuan:kihaw)
開元港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a kaiyan
綠島漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a kasiwtu
石雨傘漁港 sikiljaving na kiciqaw tu mizalek a seyisan

kivangavangan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

ljaviljaving a pakacemedasan nua kuka kinakalevelevan kadjunangan:

sanyin iljavek a kivangavangan

dulan, dunghe a tjakudrang sansitay,basiandung

kalingu kata valangaw sevesevec a lizulizuk nua kuka kinakalevelevan kadjunangan :

ulivelivek papuquzipan ta dubuc a kadjunangan, hungye a ungesing, ucia kavavuan i kawtai, kakivanvangan i kuansan, cesan papuquzipan ta dubuc a kadjunangan.

kasiwtu
tamazatu
djipun a ungesing
caure a ungesing
djipun kuka pukasikasivan a kivanvangan
siangyan kuka pukasikasivan a kivanvangan
yansan kavakuan pakata hana kata asiw

kakipucemelan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

aicu i taituking kemasi cuay namasan i taiwan tjalja kedrian pakata kakipucemel a kadjunangan

biuing
kakipucemelan a taidu i cenkung nua wyvupu
kakipucemelan a taidu nua taipaq rungmin biuing
kakipucemelan a taidu nua taipaq rungmin biuing a malan
kakipucemelan a taidu nua taipaq rungmin biuing a senli
taidu matje biuing
guansan cechi biuing
taidu gidutjaw biuing
taidu sanmu biuing
aza tarivakan a kinaizuanan pakata saqetjuqetju kata ramaljemaljeng
guansan sensece tarivakan

sinkiw[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

aicu a pakata i taituking a sinkiw, aza nadjemadjas a centan avan nukisamalaing, sumaya ca itaitu numapavalit a kamakama maljian a nakipusengsengan a caucau, ljaki za ika kumuing angata nu mapavalit a i dukusiw a guciw, malji u tauta, aza napusalatj a sinkiu izua manguaqan a tja pacucunan.

i taitu, namaljetimalji a tadjalan, izua kemasi ta cacukingan a kisankiciqaw kata nugiu,  kata igukusiu a mareka kumuing, timazua a i likuz izua maljetimalji a kinicaingan a manguaqan. kemasi 1950 a cavilj djemulung tua sinkiu tazua, aza i taituking a sinkiw matjatjuaya wu(吳), huang(黃) tiamadju sedjelja kumintang, ljakua maqaqariw, tucuanga cavilj, aicu i taituking tjevuta tja liaw a saki puvarung tua nasihu a sengesengan.

i taituking a tadjalan a sidjiyan keming tua manguwaqan nucuayanga malji a kinisan kata zuma a sidjiyan, avan zua masan ulaimi tiamadju, au nu izua nazuma tja bulay a kinipuvarung a kinsic a munday, ika sananemaing nua nadjemadjas ta qapulu a marekatja pupicul a kamakama, sa ika kicaciul pasaladjan, au nudjemaljum ta sinkiw, sa hantai tua ika pacencen a i qinaljan, sipazulung tua tjuzuma a sidjiyan marivurivu sakamaya, ka 1970 a cavilj lja malivu a sidjiyan, aza i taitu nakisya a disiba uli patjavaten anga ta pasa kanle disiaba kata taituking kakaigiyan a kadjunangan, lja avan a nadjemadjas a sidjiyan, tiamadju a kisanmalaing tu pasa mazing nanga i yinwan.

namakeljang a caucau[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

rusenasenai
ruunduundu
kavusaman

mareqali i gaikuku[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]

sazazatj
kuga
senhun
hici cavilj
1 amirika Iowa storm Lake 1983
2 deutschland bavaria marktheidenfeld 1985
3 kuria gangwun sokcho 1992
  1. 五年來. 2018-09 [2020-06-27]. (原始內容存檔於2019-05-02).