Chishang
| cesan
(池上鄉) | |
 | |
| na tjaivavaw a sihu a kinapangaljan a paljavak | taidu king |
| sepaljavak | tapuluq a mula, itaday sa drusa puluq a talingan |
| sihu
-guciu -remasudj a kilalaing takakudan a pacaqan -qinati a hulic a sihu |
-張堯城(pacun ta guciu na cesan) -nasecesan a gukusiu -daihiyukay na cesan |
| pulingetjan nua kadjunangan | 82.6854km² |
| kinamamamawan tua vavavan nua gadu | tjelu taiday sa pitju puluq sa pitju a maru vavavan tadjekuacan (377m) |
| caucau
-pipenuljatan na caucau-papu ngadan tjai sangasangas -paljingan |
-alu a kuzulj sa lima puluq sa drusa a caucau(8,052)(2021 a cavilj sangac) -masansinemelj -tjelu a kuzulj sa itaday sa alu puluq sa lima a paljingan(3,185) |
| sasupuan na yubinkiuku/yuzeng | 958 |
| pukeljang a venecikan na takakudan a umaq a sihu | 10014060 |
| tjuljivar ta guan | hayduan, guansan, dunghe, vuli |
cesan guan(’inamizukuan: Fanaw；nginaingayngan：ciiˇ song hiongˊ；pinairangan：Tî-siōng-hiong) imaza i pasanavalj a kalingu a sema taitu sevesevec a lizulizuk a kadjunangan, a i tjaikacedas mavan a dunghe, a i navalj kicaing tua i guansan, pasamaza ledepan a viri kicencen ta hayduan, i viri nakidjekec tua vuli.
aza guan i vecekadan a pasanavalj a kalingu a sema taitu sevesevec a lizulizuk a kadjunangan, avan ta seljenguwaq a lizulizu pakata sinwuli(新武呂) pana, izua gadugaduan i vecekadan tua taiwan i kaledep, izua ljavek a gadugaduan i pasacemedas, a kalevelevan semezan tu kemaledeledev. tjaliavan a qudjalj, saka izua “cesan paday” , au sinan ca “cesan bingdu” na masan tjalja pungadangadan i taiwan.
sedjelj a pairang kata amizuku. temalem a sinan pazangal nua imaza.
lja aza qinaljan avan zua i ljezaya ta dabu djanaw, saka avan anga ta sinpungadan “cesan”. ka cinting kuangshu (光緒) a djiday, a qivu “sinkaiyan”(新開園), atalasi a quma a imi.
cinalivatan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
kaljasangasangasan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
pakata kaljasangasangasan i cesan, izua nansin(南興) sicuayan a kakaizuanan, vunan(富南) sicuayan a kakaizuanan, bautjayan(保甲園) sicuayan a kakaizuanan, ljakua nekanu pitja paqulid tua linuiluvan a pasemalaw, avan nusika pazangal a kemeljang tua tjemaisangasan a caucau ta tinaliduan a padjaljiyan.
cinting a djiday[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
ka 1836 a cavilj, aza pinpu zuku ti silaya(西拉雅) zuku tjaisangas a kakaizuanan i akaw kazatjan kata lawnun(荖濃) pana makaljaving a kadjunangan, sezuljuzulju a mamaza i guansan, cesan kata vuli. ka 1842 a cavilj, aza pinpu zuku kata puyuma zuku maciu a kilivu ti amizuku i dungli mula nua vuli guan. saka ti amizuku a napatjavat i wulu(烏漏) qinaljan kata salaw (沙荖) qinaljan. au ti pinpu zuku semamaza a qemuma, kiracev. tazua aza pinpu zuku na sepulingetj kemasi viri patje navalj izua ditjezuang(迪階庄,kalingu king yili cen sanmin li tucu), zuluzuang(諸羅庄,yili cen cunri li) kata maluzuang(媽汝庄,yili cen sungpuli tucu), au i vecekadan avan nu dazuang(大庄,vuli guan dungli mula tucu), pasanavalj izuanan sinkaiyan(新開園 cesan guan djinyan mula), lilung(里壠, guansan cen tucu), kata penuljat a kadjunangan a cesan kazatjan.
ka 1851 a cavilj, izua pinpu zuku kemasi wanluan(萬巒) qinaljan a cisan(赤山) mula kata wandjin(萬金) mula, pasa gadugaduan i vecekadan tua taiwan au mamaza i bawsang(寶桑) avan nu taitu hici tucu. ka 1859 a cavij, tiamadju mavaday patje pasaviri, sema i dazuang(大莊) au sitalem kata tjaisangas a sikataqaljan. lja liaw a caucau kata kedri a kadjnangan, saka mavaday pasa zuma a quma, patje sinkaiyan kata dabu imaza.
ka 1862 a cavilj, lja mekedri ta kakaizuanan pakata silaya zuku sepulingetj pasakacedas, aza amizuku i vuljavuljau patjavat makacedasan ta ljaviljaving pakaviri, au aza libi(禮弼) tacemkeljan kasusu makadunghe kata ljavek a gadugaduan, patje imaza tucu a kalingu vuli guan yunvung(永豐) mula, qemuma kata qemaljup. ulja liavan ta zaljum i dabu pana kata tjasaljenguwaq a kadjunangan i ljavek a gadugaduan, patjavat i pasakaledep a dabu pana, pasakacedas a kalingu a sema taitu sevesevec a lizulizuk kata ljaqedi aza vinasal i dabu djanaw. ka 1874 a cavilj, lja izua makaqeci kata ljukiu(琉球) a sikataqalljan a rikishi, aza amizuku i sinevaudjan kata macaren kilevuci patjavat i dabu, au avananan tu vecekadan i libi, tjaljiazua meqaca a masan ta nase amizuku a qinaljan, dabu qinaljan aya. kemasi 1875 a cavilj mata 1895 a cavilj, izuanan mareka amizuku kemasi vuljavuljau patje vusin(富興), linindjelj ta suyzuy(水墜) qinaljan imaza.
ka 1875 a cavilj, lja izua makaqeci kata ljukiu(琉球) a sikataqalljan a rikishi, aza cinting sihu sualapen ta “dikinay a matua na kacalisian a kadjunangan” au pavalitan ta sinan pazangal a qemulic ta kadjunangan kata kanri na kacalisian a sikudanan. au patagilj tjuruvu a pairang qemuma i pasakacedasan.
ka 1881 a cavilj, izua namazaljum i dazuang kadjunangan, saka mareka caucau semanavalj i sinkaiyan. au izuanan pinpu zuku i binan, aicu caucau sicuayan kemasi akaw vuljavuljau au semakacedasan i dabu, sikaiyan kata wanan a qinaljan.
ripun a djiday[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
ka 1894 a cavilj, izua tjawu(甲午) maqaqeci pakata cinting sihu kata ripun, au ka 1895 a cavilj, pakata sinanpapasusuan a maguan(馬關) a vecik, taiwan siveciq sasipavay ta ripun. lima qiljas, ripun sihu linlingen aza sivitai kanri ta taiwan, au izua isauni a patagilj a yiwi(乙未) maqaqeci. ka 11 a qiljas 18 a qadaw, aza ripun sihu pakeljang tu sinanguwaq anga i taiwan. ljakua, izua livulivu imaza i malji a qinaljan, au cesan avan nu tjaljavilian a kakaizuanan pakata livu.
ka 1909 a cavilj, ripun sihu patagilj djemulung “patjavat semataitu sinivarung” izua 2370 a marutarauljan a kadjunangan sipavecik ta kakaizuanan a cuacua patjavat mamaza. lja izua qaca a djanaw imaza, sipungadan imaza ta matu a ripun a ngadan “cesan”, au qivu ta “cesan mula” (sinsin mula tucu).
ka 1913 a cavilj, lenindjelj ta taitu seman alju kabushiki gaisha, kipusikining aza sengesengan pakata seman alju kata patjavat a caucau, au linindjelj tauta drusaiday sa tapuluq a umaq i cesan mula. ka 1919 a cavilj, izua zemaljum i ripun cangye(長野) guan cyancyu(千曲) pana, saka izua sepatj puluq sa siva a na maljimek a zaljum patjavat semamaza i cesan.
ka 1920 a cavilj linindjelj ta “cesan zuang”, sipavecik pataiduting guansandjin sa kanrivi. ka 1921 a cavilj, aza taitu seman alju kabushiki gaisha mumaljem a remasudj, sualapen ta sengesengan pakata patjavat a caucau, au linindjelj ta taitu kaitu(開拓) kabushiki gaisha, saka qivuing ta caucau imaza i taiwan. lja ika nabulay a rarasudjan, mapulju ta kinsic, nakuyangata a kinaizuanan a kadjunangan. aza ripun kata caucau patjavat semamaza vaivaik sakamaya, au aicu a vinarugan a papatjavat ta qinaljan ika na maqati.
ka 1926 a cavilj, izua kisiya a djalan pasataitu, aza qinaljan i disiaba i dapu(大埔) tjalja mirazek ta sinkaiyan au sinan vecekadan. saka izua liaw a caucau patjavat kemasi sinzu(新竹) kata miawli(苗栗) nesan(內山), mapazulju ta caucau i cesan. kemasi 1930 a cavilj mata 1940 a cavilj, mapazulju tjuruvu ta caucau.
kapuamin a maqaqeci[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
ka 1945 a cavilj, aza tjuka minku sihu djemadjas i taihuku. aza kinapangaljan a paljavak pavalitan ta cesan guan, aza na ripun kuba kata kuzing a kadjunangan alapen na kuka. au za i cesan a kadjunangann 593 marutarauljan alapen na sihu sa sipavecik ta nugiu a kadjunangan. aza tjeza 355 marutarauljan alapen na sihu sa sipavecik ta taitang cesan nguiu a kadjunangan. azua 1,867 marutarauljan calisilisi alapen na sihu sa sipavecik na kadjunangan a cacukingan, aza wancaw (萬朝) 160 marutarauljan a kadjunangan kisusu ta aicu a vecik《公地放領放租條例》, sipavay ta nugiu a temalem.
kadjunangan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
aza cesan guan imaza i kalingu a sema taitu sevesevec a lizulizuk a kadjunangan na i tjalja pasavirian a lizu a qinaljan, gukusiu i cesan avan nu tjaljavavavan a kinapangaljan a kikang. izua vuyan, vuwen, dapu, sinsin, cinvung, dabu, djinyan, wanan, vusin, censin tapuluq a mula. pakata caucau, na sepulingetj i lizulizu, izua tjatjuruvuan a caucau i vuyan, vuwen, dabu kata sinsin aicu sepatj a mula, au aza vuyan, vuwen kata dapu avan nu mavalid a mula, saka sinsin tjamalua a mula. au kinapangaljan, sikakudan kata sinkic imaza i vuyan mula. aza nasidjaravacan izua masansivalj a djalan i taiwan kata na kisiya disiaba cemalivat mamaza. aza ljavek a gadugaduan i pasacemedas kemasi viri patje navalj izua dapu, cinvung, djinyan, wanan, vusin kata censin. au aicu unem a mula i gadugadu kata calisilisi tja mapulju a caucau a guan.
cesan i taitu kata kalingu king a macacevung a kadjunangan, i viri nakidjekec tua vuli. a i tjaikacedas mavan a dunghe, avan zua masan patjatjukudain na kalingu kata na valangaw a kadjunangan a paljaljaqedi. au pasamaza ledepan a viri kicencen ta hayduan, a i navalj kicaing tua i guansan.
cesan guan kemasi kacedas patje keledep a tjalja lavan kimaya djemaljung ta 8.5 km. maka navalj mata viri a tja laquqan kimaya djemaljung ta 15 km, a kadjunangan kimaya 8268.5455 marutarauljan, kimaya qemavas 2.35% pakata pulingetjan nua kadjunangan i taitu king. aza lizulizu a kadjunangan tu 3652 marutarauljan, kimaya qemavas 44% pakata pulingetjan nua guan, aza calisilisi a kadjunangan tu 3350 marutarauljan, kimaya qemavas 41% pakata pulingetjan nua guan, aza gudugaduan tu 1267 marutarauljan, kimaya qemavas 15% pakata pulingetjan nua guan.
pakata mirazek a hisiu[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
cesan guan i pasa kalingu a sema taitu sevesevec a lizulizuk a navalj binan pana , kadjunangan, siukuluan(秀姑巒) pana aicu drusa a tjaqaca zaljum nakitjau malji a siqaliusan imaza.
aza binan pana a ladruqan tu 84 km, sipavecik pasuylicy(水利局) sa kanrivi. au zaya avan za sinwuli pana, a qapulu imaza i vecekadan nua taiwan gadugaduan a guansan kagaduan silisili a kacedas. aza sitjevuta angata na zaljum kemasi pasakeledep a viri a guan, masan patjatjukudaing na cesan kata na guansan a pana a paljaljaqedi. au tinevelj wanan pana, nisuy(泥水) pana kata tjawu(嘉武) pana aicu tjelu a tjakuljay a pana kemasi ljavek a gadugaduan i pasakacedas, saka segaljudj maka zuma guan.
aza siukuluan pana a ladruqan tu 104 km, sipavecik pasuylicy(水利局) sa kanrivi tuata. au tja ljacadjavan qapulu avan za lele(樂樂) pana. a ladruqan 81 km, izaya lungcyan(龍泉) aya, kemasi luntien(崙天) gadu i vecekadan tua taiwan, aza pana segaljudj kemasi pasakeledep a viri a guan, pavalitan ngadan ta wancaw(萬朝) pana, au makaviri i wentien(文田) a tjakudrang i pasakacedas tu 200 maru tadjekuacan. au tinevelj kata dabu pana saka segaljudj maka zuma guan. aicu siqaljutj i cesan guan izua drusa tjakuljay a pana, djiyan pana kata dabu pana, kemasi ljavek a gadugaduan i pasakacedas.
pakata qaciljay[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
cesan guan imaza i taitu sevesevec a lizulizuk pasanavalj a kadjunangan, a kemasi kacedas patje kaledep kimaya 8.5 km. izua qinepu a tjelu malji a kadjunangan. i kaledep avan aza i vecekadan gadugaduan tua taiwan, i kacedas avan aza makaljavek a gadugaduan, i vecekadan aza cesan kazatjan avan za i taitu sevesevec a lizulizuk a kadjunangan. ka 1960 a cavilj pakata nakadjunangan malang siayaya, aza taitu sevesevec a lizulizuk avan ca i taiwan kaizuanan a auya(歐亞) kadjunangan kata viliping ljavek (菲律賓海) kadjunangan a namacacevung i palingulj.
kasicuayan aza dabu djanaw izua tu 100 marutarauljan, avan ca benibeniq a tjabeku pakata tjeljekaz, ulja aza nugiu pazangal ta kinilamian, kalju ta sinisasavan ta zaljum, saka tucu amin tu 28 marutarauljan, ljakua mapazulju ta kavuavuan.
caucau[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
| cavilj | caucau | +:metjeruvu
-:mavekelj (%) |
| 1981 | ita kudrav sa sepatj kuzulj sa itaiday sa siva a caucau (14,109 a caucau) | — |
| 1986 | ita kudrav sa tjelu kuzulj sa sepatj puluq sa tjelu a caucau (13,043 a caucau) | −7.6% |
| 1991 | ita kudrav sa ita kuzulj sa pitju taiday sa pitju puluq sa drusa a caucau (11,772 a caucau) | −9.7% |
| 1996 | ita kudrav sa ita kuzulj sa lima taiday sa lima puluq sa ita a caucau (11,551 a caucau) | −1.9% |
| 2001 | ita kudrav sa lima taiday sa alu a caucau (10,508 a caucau) | −9.0% |
| 2006 | siva kuzulj sa unem taiday sa lima puluq a caucau (9,650 a caucau) | −8.2% |
| 2011 | siva kuzulj sa puluq sa drusa a caucau (9,012 a caucau) | −6.6% |
| 2016 | alu kuzulj sa tjelu taiday sa pitju puluq sa lima a caucau (8,375 a caucau) | −7.1% |
| 2021/nigac | alu kuzulj sa lima puluq sa siva a caucau (8,059 a caucau) | −3.8% |
paljavak tua kadjunangan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
izua tapuluq a mula:
dapu(大埔；’inamizukuan: Kalokapuk)
vuyan(福原；’inamizukuan: Ciataw),
sinxin(新興；’inamizukuan: Fangafangasan),
vuwen(福文；’inamizukuan: Cicala'ay),
cinvung(慶豐；’inamizukuan: Cipuwa),
dabu(大坡；’inamizukuan: Kawaliwali),
djinyan(錦園),
wanan(萬安；’inamizukuan: Dihekoay),
vuxin(復興；’inamizukuan: Cikowa’ay),
cenxin(振興)；’inamizukuan: Muliyaw)
guciu[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
| sazazatj | guciu | izuanan malji pakeljang |
| pitjaysangas a 1951 a cavalj | ||
| sihu a leminglin | 曾貴春 | |
| sangasangasan | 曾貴春 | avan daihiu a na sinkiw, lja 228 a munday makuvekuve |
| 吳泉興 | kidjadjas ti 曾貴春 | |
| sikamasanmusalj | 吳泉興 | daihiu a na sinkiw |
| pitjayvililj a 1951 a cavalj | ||
| 1 sangasangasan | 吳泉興 | pakata sinkiw |
| 林瑞庭 | lja puaming ta sengsengan, sevalit ti 吳泉興 | |
| 2 sikamasanmusalj | 陳慶傳 | |
| 3 sikamasan tjelulj | 郭芝仙 | |
| 4 sikamasan simatjelj | 林茂藏 | |
| 5-6 sikamasan limalj kata sikamasan nemelj | 蔡仲和 | |
| 7-8 sikamasan pitjulj kata sikamasan valulj | 張維通 | |
| 9-10 sikamasan sivalj kata sikamasan simuluq | 梁俊良 | |
| 11-12 sikamasan simuluq saka ita kata sikamasan simuluq saka drusa | 林慶堂 | |
| 13 sikamasan simuluq saka tjelu | 陳榮發 | |
| 14-15 sikamasan simuluq saka sepatj kata sikamasan simuluq saka lima | 李業榮 | |
| 16 sikamasan simuluq saka unem | 林文堂 | |
| 17-18 sikamasan simuluq saka pitju kata sikamasan simuluq saka alu | 張堯城 | tucu |
nasidjaravacan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
| kisiya a djalan |
| taiwan kisiya kanriki |
| a kisiya a djalan a cemalivat tua taiwan i taitu |
| disiaba i cesan |
| kunglu |
 masansivalj a djalan i taiwan
|
 masansika drusamuluq a tja(甲) djalanan i taiwan
kemasi dekaw(德高) pasa cesan |
| vinaciqan ta djalan |
 itaiday siva puluq sa pitju a vinaciqan
|
sinupuan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
| gaku na kutjung |
| gaku na kutjung a cesan |
| gaku na kukumin |
| gaku na kukumin a vuyan(福原) |
| gaku na kukumin a wanan(萬安) |
| gaku na kukumin a wanan i censin(振興) |
| gaku na kukumin a dabu(大坡) |
kivangvangan[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
大坡池 dabu a djanaw
台糖池上牧野渡假村 cesan pagung a kadjunangan a kivanvangan
台東縣客家文化園區 taituking haka a kakudanan a umaq
池上蠶桑休閒農場 cesan kaiku a kivanvangan
伯朗大道 bulang a djalanan
池上秋收藝術節 cesan patalidu pakata pulami a kamuku
萬安磚窯廠 wanan a kuba pakata lingga kata tapi
池上圳 cesan a hisiu
racev[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
| 水稻 | paday |
| 油菜花 | ljaisip |
| 池上飯包 | cesan bingdu |
| 蜂蜜 | alju na tjainan |
| 油菊 | abura yasai |
| 剝皮辣椒 | likalik |
| 麵條 | suba |
| 爆米花 | dripang |