qau
| qau | |
 | |
| sinivecikan na kisanvenaruvarung | |
| Bambusoideae | |
| Luerss. | |
| zumanga a ngadan | |
| kinakaian na amerika | Bamboo |
| pinairangan | tek-á |
| ciniukuan | 竹 |
aicu a qau maretimaljimalji a kinalangan a namatjatjungadangadan. izua kavayan, kaqauan, cekes, ljaququc/ ljauiuic.
patjara sikudakudan nua qau
[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]liav a maka ljaveljav na mezangal a kemerap a kapaz, makaya ravac a siqeceng ta zaljum siljakev tua qinaljan. kemasicuaya tjasisan tapatapav, tjasisan qapaqapaz, tjasisan djuljaten nu pupalisiyan ta maljeveq, tjasisan cepucepu, tjasisan tiveljatan.
aicu a ngadan na kavayan a pacugan, avan a “qacaqaca”. kedemel kata caljeqil azua a kavayan, sa bulayanga ta sinan tua temapau kata puljukay. saka, maqati a malap ta meqacnanga a kavayan ta sinan tua veljatan, avan a tjemuljak tua quljic nua kavayan. namitengezangan azua a kavayan a veljatan, kata inika madjulu a qinucquc na sasiq tua maveceluq.
izua a vinecik na 黃淑璥 kasicuayan, “izuazua a qinaljan itjaisangas kata itjaivililj ra gaduan, nu maveljeq, izua a matayday a malailaing kata taqaljaqaljan, sa malapanga a djuljat tiamadju. qaw izua a macidlji tua siveric a qapurung tjaivavaw, sa cemekes tua purung tiamadju. nu cinekes tua qapurung na caucau, sa pinakalevan na zuma a vawa.” azua a djuljat nua maveljeq a sinan a kavayan. nu nekaanga a kavayan, sa sinan a navunavuk kata macuq, ljawa uri pakeljang a pulingaw tua vuvu.
lja ladrauadruaqan a valjetacan tjalja makayan a sikasengeseng tua lalingedan tua kulalu. nanguaq uta a sicepu tua cepeng, tua kadrangu, tua tjakaz, tua kadjapar.
sinanpazangal aravac ta kakauan na kacalisiyan, nu pinatavat tia kacalisiyan, matalem tiamadju ta izua a ita a kakauan idedet ta tjumaqan. izuanga a milingan na kaljaljaw: nu macayanga a caucau, uri masan tua qatjuvi, kata qaris, sa nu cemalivat tua kakauan a sinisanparavac tua nanguaqan, maqati a masan zaljum, qaw paljevavavi ta kalevelevan. sa namapenetj a cemas a naqemati tua sema inuwan a aicu a galay.
inia amin a seman a kakauan tua kavatjes kata cepeng, maqati a seman a kakauan ta kalalu uta, masa a sinanpazangal ta kakauan, sa papungadan ta “kakauan”, avan a “azau a qau a pakulid”.
kedria tapacunan a cekes peniliq tua metatad a qipu a sicuvuqan, kakuljakuljayan a kinalangan.manasika sedjaljep a sisan vakela, sisan qedju naqungcu, sisanputukatukar.
azua a ngadan na cekes, avananga a “cemekes”, masa uri semeqas ta meqaca a cekes, sa semualap tua aza a ricing kata cemapa ta semevec ta kakauan, qaw vengetju a vakala i ingaw nazua a kakauan. sa qemacuvunganga tazua a nemanga na cinuanan tua qemaljup i gadu.
maqati a cekes a seman tua qungcuy, inia cemqalj a azua a ricing na kakauan, amin a semeqas a paseqaca a pacengceng a kakauan, qaw pacalivat tazua, sa maqati a sinan ta qungcuy a azua a kakauan.
sa, izuanga a maqati a malap a cuvuq na qau ta kakanem a pinaka a salangsang na kacalisiyan.
sanguaq aravac a tjuvuq nua cekes.
ljaququc/ ljauiuic
[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]cemuvuq a makasadip taza cacevacevan a cunuq, a sikapazan nasekakezeng aravac, tjaljamakayan a ljemakev tua kadjunangan. makaya tjasisapasapay a piteku, aza kaljaudjur tjaqepuqepuyin a seman suapan.
izuazua a masanliawliaw a quc i namacunuq a katjunangan itjaiteku a vecekad tua sasusuan tua vavavan kata dangasdangas i qacilajy, sa pinika a tjaljanguaqan tua katjunangan a cemecemel. nu ljevavaw tua calisilisi a kacalisiyan, uri kemikim ta quc tua djemameq tua mapaseqeljing.
izua a milingan na tjuabar: sicuyananga, izua a zinaljuman, sa naseqaljudj a sevalitan, ljawa izuanga a qac, sa djemameq tiamadju tua mapaseqeljing.
sinipukasintan azua a quc na kacalisiyan tuqadavan, masa a namasulapelj aza a quc.
azua a quc, ini a mamau ta asaw na kaljavian a maqati a nakemitj ta caucau. qaw maqati a malap ta menguangaq a vuljagaw na quc tua malang ta ljaljumay.
navunavuk
[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]aicu a navuvuk sevesevec na kezeng saka ladruq a valjetacan, tja sinan dradrasiyan ta qitung ta sicauvan, kakelayan tua nemanga.
auza a saljes a masanliawliaw izua i paljavakan nua kacalisiyan itjainavalj tua 知本 itjainavalj ta taiwan. izuazua a nakelay a ricing kata kuljaykuljay a cuqu nua saljes, sa madjulu aravac tua pakeljang aicu a qaw, avan a rualap ta sinan ta nemanga tuqadavan nua kacalisiyan.
aicu a pacugan na ngadan a saljes, mavan a “liawanga, ljaw inika madjulu ta semenaw”. izua a veku i ricing nua saljes, sa tjengelay a kaqunuwan tua malap a a ricing ta djemuas ta aljis a tideq, qaw zemaing avan a “salisali”. tjengalayuta a cinuan ta malap a ricing tua djemuas ta kuang, sa mesikianga a kuang.
nu saljinga ta temapau a caucau, ljawa nekanga a qungay, sa maqati a malap a saljes a sinancalis tua
papiminesegau ta tjumaqan kata venengetj a ljaviya i qinaljivan. sa, maqatiuta a semeqas ta meqacanga a saljes, sa cemqalj ta picul na saljes kata dremasianga. qaw tjemuljak tua quljic nua saljes. sa maqati azua a quljic sinan ta cempu tua tjakas kata kavatjes.
pacunu uta
[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]鄭漢文等，2004，《排灣族民族植物》。臺北：行政院農業委員會林業試驗所。P118、125、138、173、233。