Samata Sakuma
| Samata Sakuma | |
 | |
 sika masan 5 a cuntu
| |
| Date | 1906.4.11 - 1915.5.1 |
| tjaisangas | Kodama Gentarō |
| tjaivililj | Ando Sadayoshi |
| personal information | |
| Gender | uqaljai |
| kangadan | 佐久間 左馬太 |
| Kukka |  Dripun
|
| pinualjakan | 1844.11.19 |
| Hagi, Dripun
| |
| minacayan | 1915.8.5 (70 a cavilj) |
| Taiwan, Dripun
| |
ti Samata lja Sakuma (佐久間 左馬太, 1844.11.19 – 1915.8.5)
tapuluq sa siva a qadaw, sa namacay i 1915 a cavilj a hacigacu kata lima a qadaw), izua a ngadan ti 研海 uta, a kemasi長州藩（tucu a 山口縣）na ripun. avananga a masanlimalj a 總督 nua taiwan ka ripunanan(kemasi 1906 a cavilj a sigacu kata tapuluq sa ita a qadaw tua 1915 a cavilj a sigacu kata tjelu a puluq a qadaw). namakaqeci tua qinaljan a sinvaudjan ka 中佐anan timadju i 1874 a cavilj, sa masan tua 大將tiamadju ka 1898 a cavilj.
likisi/cinalitan nimadju[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
ka 1844 a cavilj a ziuicigacu kata tapuluq sa siva a qadaw(a 天保a tapuluq sa lima a cavilj a ziugacu kata tapuluq a qadaw), sinipualjak a Sakuma Samata i 長州阿武郡河添村(tucu a 山口縣萩市河添), a djaljedjalj na 長州藩士a岡村孫七 timadju, sa kipaquzup a 佐久間竹之丞 tjaimadaju katjaivirilj. nu kitevelj ta sividay a 奇兵隊, sa kitulu ta 西洋兵法 tjai 大村益次郎.
ka 1866 a cavilj(a慶應a drusa a cavilj) i masanmusalj a makaqeci tua 長州, sa sinan tua malailaing(大隊長) na龜山隊nua長州藩軍 timadju, qaw makaqeciqeci i 芸州口.
ka 1868 a cavilj(a慶應a sepatj a cavilj) i makaqeci i戊辰, vaik a sema ta 棚倉, 二本松, 會津 tua makaqeci ti Sakuma Samata. qaw nu remingedjilj ta sihu a明治政府, kitevelj ta sividay na陸軍 timadju, sa masan tua 陸軍大尉 timadju ka 1872 a cavilj (a 明治a lima a cavilj) kata pinaljavak tua 西海鎮台付.
ka 1874 a cavilj(a明治a pitju a cavilj) a nigacu, namakaqecianga ta 佐賀之亂, sa masan tua malailaing a鎮台參謀長 nua 熊本, kata vaik a sema ta taiwan tua kitevelj ta sineljavakan i sinvaudjan(牡丹社事件) timadju. masa siselapay aravac tua qinaljan a djaqaciljy(石門) nimadju tua makaqeci, qemeci ta sinvaudjan a mazngi ti aruqu kati aljak ti Sakuma Samata, sa pinaka ta “鬼佐久間” tjaimadju.
ka 1874 a cavilj(a明治a tapuluq a cavilj), masan tua malailain a masanemelj a sividay a 步兵, sa kitevelj ta makaqeci na 西南. ka 1881 a cavilj(a明治a tapuluq sa sepatj a cavilj) a nigacu, masan tua 陸軍少將kata malailaing nau仙台鎮台timadju, sa sikalevan a 男爵爵位 tjaimadju nusicavilj.
ka 1894 a cavilj(a明治a drusa a puluq kata pitju a cavilj) i makaqeci ta ripun kata chukuku, masan tua malailaing nua sividay a masanmusalj timadju, sa vaik a sema ta makaqeci tua 威海衛. ka namakaqecianga i 1895 a cavilj (a明治a drusa a puluq kata alu a cavilj) a gugacu, masan ta 總督 na 威海衛 timadju, qaw sikalevan a 勳一等旭日大綬章kata子爵 tjaimadju.
namasananga ta 近衛師団長kata中部都督 ti Sakuma Samata, sa masan tua 陸軍大將uta timadju ka 1898 a cavilj(a明治a tjelu a puluq kata ita a cavilj). nu masananga ta 衛戍總督 na 東京 ka 1904 a cavilj(a明治a tjelu a puluq kata prtju a cavilj), sa pinaljavak a 台灣總督kata sikalevan a 勳一等旭日桐花大綬章 tjaimadju. qaw sinan tua 伯爵 ka 1907 a cavilj(a明治a sepatj a puluq a cavilj) tiamdju.
ka ripunanan, nu ika pacecev a pairing ta ripun a sihu, sa kilailaing pakata kacalisiyan a sihu na ripun, kata penenetj tiamadju ta makaqeci ta kacaliyan. masa namakaqeci ta qinaljan i sinvaudjan ti Sakuma Samata kasicuayan, sa mapenetj a sihu na ripun ta sinan ta總督timadju.
rupaqeci tua kacalisiyan ti Sakuma Samata nu sinan ta總督timadju. azua a “五年理蕃計畫”nimadju, avan a makaqeci ta tayaruzuku ivirilj, sa djapupen ta bunungzuku i navalj, maqati a matucu tua “以蕃制蕃”, a makaqeci uta tua kacalisiyan timadju avan a “理蕃戰役”(pu tayday kata unem(160次). sa ika kisekaulj ta 總督府timalju ka kilailaing anga pakata kacalisiyan, qaw macayanga i pitju a puluq a cavilj timadju pakavirilj a tjelu a qiljas.
izua a “林圯埔事件”(1912 a cavilj a sangacu a drusa a puluq kata tjelu a qadaw), “土庫事件” (1912 a cavilj a lukugacu) ka sinan ta總督timadju, sa pungadan a “鐵血總督”tjai Sakuma Samata, mavananga a tjaljacuay a 總督 i taiwan uta.
qaw paleva tua pinatavatan timadju, sa remingedjilj ta “mula a 吉野村” （tucu a guan a吉安鄉）, “mula a 豐田村”(tucu a guan a 壽豐鄉a mula a 豐田村), “林田村”(tucu a 鳳林鎮南平里) timadju；remingedjilj ta pasusuan na zaljum itjaiteku(下水道) i taipi, sa masanliawliaw tua sengsengan nua 郵政kata電信事業；sa pavay a paysu ta taipi tua remingedjilj ta覺寺 （tucu a 十普寺）a 本堂.
inia msananga ta 總督 i taiwan ti Sakuma Samata, kitevelj ta makaqeci a石門之役 ka 1874 a cavilj timadju, izuanga a tjaljapazangl ta makaqeci a太魯閣戰爭 ka 1914 a cavilj, kaizuan a remingedjilj ta 總部itjaiteku ta gadu a 石門山 timadju, sa masan tua malailaing nua madrusa a kurava a sividay timadju ta makaqeci.
aza a tjaicikel a namacay nua matjani ta dangadangas[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
ka 1914 a cavilj(a明治a tjelu a cavilj) a lukugacu a drusa a puluq kata lima a qadavan, kilaing ta liaw a sividay na 日本陸軍kata kinsac ti Sakuma Samata a pitju a puluq a cavilj timadju, sa makaqeci tua qinaljan nua tarukuzuku. sa pinaqeci tjiamadju i Siraoka, qaw matjani ta paljaljavak, avan a tjaqaca a tjelu a maru tadjekuacan taizua. masa saqetjuqetju ti Sakuma Samata, sa pavaiken ta taipi a kemasi a 埔里, qaw mangetjez ta ripun timadju, namacay i 仙台 ka 1915 a cavilj(a大正a sepatj a cavilj). naqivu nua zuma ta azua ti Sakuma Samata a macayanga i taiwan kaizuan, qaw pavaiken timadju tua ripun sa pasamalaw tua zuma. izua a Sakuma Samata i varung na ripun a caucau kata 天皇, saigu a kilailaing ta masengseng na kacalisiyan timadju, a 理番五年計劃 nimadju a sinanpazangal na 國會kata 日皇, nu pasemalaw a pinaqeci tjai Sakuma Samata na kacalisiyan, masa uri maqaluvu a cauacau nua ripun kata pinadjeli nua gaikuku, sa masan tua zinaqaw taizua. ljawa inika pinakeljang nimanima.
izua ti古宏希盼 nua sezikezuku a maljavaljavar tua ramaljeng a matayday kata alu a caucau(a kemasi pitju a puluq kata lima cavilj ta alu a puluq kata siva a cavilj)i tjelu a guan a 花蓮秀林, 萬榮, 卓溪ka 2001 ta 2003 a cavilj, sa naqivu tia ramaljang:
nu makaqeci ta sezikezuku a sividay na ripun, kemeljanga a taqaljaqaljan tua inia maqati a paqaci ta ripun, sa mavilad tiamadju. ljawa nu mangtjez ta Siraoka a sividay na ripun, izua a taqaljaqaljan a kiqilja imaza tua paqeci ta sividay na ripun. ka kadjamadjaman i 大正a tjelu a cavilj a hacigacu, qaluin na caucau ti Sakuma Samata tua cemuljev, qaw nu mangtjez ta ljezaya na Muhakaw a itjaivirilj ta Siraoka, pinaqeci sa matjani ta paljaljavak, avan a tjaqaca a tjelu a maru tadjekuacan taizua. saqetjuqetju ti Sakuma Samata, sa maqeljing timadju ta sividay na ripun, kata kemuang tiamadju tjaidudut. saka, masaliawliaw azua a kinuangan izua, a cinepeljut a cemel, nekanga a vuyu kata qatjuvitjuvi.ika cuayanga, pusaladj tia sividay na ripun, sa kemikim tiamdju idudut. ljawa kineljanganga a taqaljaqaljan ta katjunangan imaza, sa maviladanga tiamadju. nu masulem anga, maljekuya kata pacasikel a sividay na ripun.
ljawa inika kilaing ta sividay ti Sakuma Samata ka 大正a tjelu a cavilj a lukugacu a drusa a puluq kata lima a qadavan, izua i司令部 i Selaokahuni( tucu a 秀林鄉西拉歐卡na kalinku, avan a takuzulj sa sepatj a iday kata tapuluq a maru tadjekuacan a kinavavavan kemasi tua ljavek)timadju.
nu kemanga ta kenamain timadju, sa kacuin a 師井百合一 kata zuma tua cemuljev ti Sakuma Samata tua vaquan a djalan nu pitju a milingan, sa inika makarigi timadju tuki qaluin na caucau tjiamadju. saka, nu pacunanga ta siasing naizua a dangadangas, kemeljanganga a abunay aravac ta vaik a sema tazua a caucau. sa saqetjuqetju ti Sakuma Samata idudut ta dangadangas itjaiqaca ta tjelu a iday kata tjelu a puluq a maru tadjekuacan ta 司令部帳營. nu matjani a 總督, inika kemeljang timadju kata qineluz tjaimadju nua kasiw, aya ti 塚田巡查, sa paqivu ta 司令部 kaizuanan. masa paseqeljing ta Sakuma Samata ti 師井警部補, sa mamau timadju. nu maqeljinganga tiamadju, sa semekez tiamadju kata pavay ta 營地. qaw semekesekez ti Sakuma Samata itjaizua i pana patje hacigacu a tapuluq kata tjelu a qadavan. ljawa paljavakanan ta sividay ti Sakuma Samata tua makaqeci ta kacalisiyan nu lukugacu kata drusa a puluq kata siva a qadavan, sa kaljava tua rinangez na siva a qinaljan timadju patje hacigacu a tapuluq a qadavan i Toboko(トボコ, tucu a qinaljan nua kalinku a 秀林). mangetjez ta taipi tiamadju ka hacigacu a tapuluq kata siva a qadavan i nakincengelj i sepatj a malingan kata lima a puluq kata unem pung.
ka kugacu a tapuluq kata siva a qadavan, mangetjez ta ripun timadju, sa naqivu ta 天皇 tua patjara makaqeci ta karukuzuku, kata pucemecemel. ka ziunigacu a alu a qadavan, mangetjezanga ta taiwan, sa mecevung ta matatday sa sepatj a puluq kata tjelu a caucau na karukuzuku timadju i taipi (izuanga a kacalisiyan a masepatj a puluq kata unem a caucau). sa, masuvarung timadju tua sinikivalit ta sengsengan ka lukugacu a ita a qadavan, qaw namacyanga ka 大正a sepatj a cavilj(1915 a cavilj) a hacigacu a lima a qadavan.
nalemangeda ta macayanga ti Sakuma Samata kaizuanan, ljawa zemaqav taizua a sihu na ripun, mavananga a pasaliw. masa a tjaljapazangal a malailaing na sinipaljavak timadju, sa pazangalan ta masengseng nimadju, kata patjara a masengseng ta makaqeci, qaw macayanga timadju. zinaqav na sihu a ripun taizua patje tacavilj, ljawa izuanga a sengsengan na kacalisiyan i taiwan, qaw izua a namacayanga a kinacavacavan na caucau kasicayananga a kemasi gaduan sa ika cemevelj. saka, inika pakeljang ta zuma, ika maqatianga.
sa, izua a vinecikan i 《佐久間總督カラパウ討伐軍記錄寫真集》, kata a katjunangan ta saqetjuqetju timadju, a siasing nimatju iviriljanga a saqetju timatju.
nalemangeda ta saqetju ti Sakuma Samata anga, izua a vinecikan i《臺灣日日新報》tuqadavan, sa sinasa timadju na天皇kata zuma. napacunuta ta vinecikan a 公文類纂 na 臺灣總督府, izua a vinecik na Sakuma Samata, sa nu vaikanga timadju, izua a venecik ta “vaikanga”`; sa uri pinaljavak ta zuma nimadju, izua a venecik ta”paljavak ta nimanima”；nu izua a sasusuan nimadju, sa uri venecik ta ngadan nimadju tuki hang taizua. ruvenecik ta hang timadju.
qaw izuanan a vinecikan na Sakuma Samata ka大正a sepatj a cavilj(1915 a cavilj) a nigacu a alu a qadavan, sa paljavak ta 田川辰一 a sinan ta malailaing na 臺灣公立中學(tucu a 臺中一中). ljawa, kemeljanganga ta macayanga ti Sakuma Samata nu saqetju timadju tacaviljanga, mavan a pitju a puluq a cavilj timadju.
sa ivirilj taicu a pacugan, mapavalit ta lalaingan tua semanrasudjan a 臺灣總督府, sa papungadan a katjunangan nua karukuzuku ta “研海事業區”(aicu a “研海”mavan a ngadan ni Sakuma Samata uta).
klailaing ta nemanga[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
izua a tjaljapazangal a sengsengan na Sakuma Samata i taiwan:
1. namaumalj ta sasusuan nua malailaing na sihu
2. pinavay ta 彩票
3. remingedjilj ta vaquan a tapavan na 總督府
4. masengseng patjara kacalisiyan
5. remingedjilj ta 港i 基隆
6. remingedjilj ta 港i akaw
7. masengseng ta cemecemel nau 阿里山
8. paljavak ta zaljum, sa ljemenguaq ta pana
9. sengsengan ta pinatavatan
10. masengseng ta zaljum: remingedjilj ta 圳
11. remingedjilj ta kinkiusiu(研究所)
tjaucikel[remasudj ta vincikan | tinagiljang a remasudj ta vincikan]
“享於克誠”, masanitalj a 總督 na taiwan ti Sakuma Samata a sema ta kivala ta biu a 北港朝天宮, sa pinaka “享於克誠”taizua ka 1913 a cavilj(a大正a drusa a cavilj) a sangacu.
biu a 佐久間, izuazua a biu i 花蓮港廳花蓮郡 na taiwan ka ripuanan, avan a 無格社. riningedjlj taicu a biu na sihu a ripun ka 1923 a cavilj(a大正a tapuluq kata drusa a cavilj), sa kakipaqenetjan ta makaqeci ta karukuzuku, penalisi tua 大己貴命kati a masanlimalj a總督 na taiwan ti Sakuma Samata. izua i tuca a 天祥 i 太魯閣國家公園, ljawa nu remingedjlj ta djalan a 中橫公路 ka 1960 a cavilj, sa remingedjljuta ta銅像na 文天祥kata papungadan ta “文天祥公園”taizua.
“研海庄”, aicu a ngadan ni Sakuma Samata a sinan ta pangaljan nua kaizuanan, avan a tucu a新城鄉 i kalinku.
gadu a佐久間山, aicu a ngadan ni Sakuma Samata a sinan taicu a gadu, avan a tucu a秀林鄉 i kalinku.